Кулун тутар 21 күнүгэр киэһэ 7 чаастан «Сэргэлээх уоттара» культурнай кииҥҥэ, саха омук диэн ураты культуралаах, философиялаах омук баар эбит диэн аан бастакынан оччотооҕу 90-с сылларга дорҕоонноохтук ааттаппыт, аар-саарга аатырбыт «Чолбон» бөлөх кэнсиэрэ буолар. Бу кэнсиэр бөлөх салайааччыта, тутаах киһитэ Александр Ильин-Мондо 65 сааһыгар уонна гитарист Григорий Ильин, охсор-тэбэр үнүстүрүмүөҥҥэ оонньуур Александр Иванов-Грузин 60 саастарыгар ананар.
Ханнык баҕарар кэрдиис кэм бэйэтэ ураты символлардаах буолар. 90-с сыллар саҕаланыыларыгар ССРС империята эстэн атын общественнай формацияҕа көһүү общество олоҕор элбэх алдьатыыны, уларытыыны аҕалбыта. Ол эрэн ыһыллыы-тоҕуллуу саҕана куруук саҥа, сонун үөскүүрэ- олох сокуона. Онон оччотооҕу дойду ыһыллыытыгар КӨҤҮЛ диэн өйдөбүл элбэх саҥа сүүрээннэри үөскэппитэ. Билигин төһө да ол кэми араастык ылыннарбыт, 90- с сыллар биһиги курдук аҕыйах ахсааннаах омук бэйэбит киммитин- туохпутун билинэрбитигэр, омук быһыытынан уратыбытын булунарбытыгар олук охсубуттарын ким да мэлдьэспэт. Ол дьикти кэм республикабыт сайдыытыгар улахан суолталаах Суверенитеты ылыммыппытынан, бэйэбит интэриэспитин көрөр Конституцияламмыппытынан, ыччаты үөрэхтээһиҥҥэ Национальнай концепция олоххо киирбитинэн, саха тыла судаарыстыбаннай тыл буолбутунан уо.д.а. уратылаах. Онтон саха культуратын эйгэтигэр ол Көҥүл кэм биир символынан «Чолбон» бөлөх буолбута мэлдьэҕэ суох. «Чолбон» саха ураты эйгэтин, философиятын, Айылҕа сиэдэрэй ойуутун-бичигин, тыаһын- ууһун ырыа гынан ыллаабыта, былыргы дьыллар мындааларыттан кэлбит эриирдээх- мускуурдаах, тоҕойдордоох олохпутун дорҕоон гынан дирбийбитэ. Саха омук дириҥ силистээх дорҕоонун киһи хараҕар дэбигис көстүбэт күүстэр, аатырар адьырҕалар ууһаабыт – тэнийбит ыырдарынан сиккиэр тыалга, ала холорукка сүктэрэн кэлбит дорҕооннорун дьүөрэлээбит, сахалыы тыыннаабыт эмиэ «Чолбон» бөлөх.
Ааспыт сылларга «Чолбон» бөлөх Бүтүн Сойууска «Саамай бастыҥ авангарднай рок-бөлөх», «национальнай супер рок-бөлөх» диэн ааттаныаҕыттан, Сэбиэскэй Сойуус бастыҥ бөлөхтөрүн киинэлэригэр уһуллуоҕуттан элбэх сыллар устан аастылар. Ол курдук чолбоннор сахалартан аан бастакынан Сойууска саха омук диэн бэйэтэ ураты музыкалаах, культуралаах диэн дорҕоонноохтук ааттаппыт, Сибиир үгүс куораттарыгар сөҕүүнү-махтайыыны ылбыт, сахаларга омук быһыытынан киэн туттууну үөскэппит бөлөхпүт буолар. «Чолбон» Францияҕа, Италияҕа, Финляндияҕа уонна Гонкоҥҥа сылдьан улуу омук музыкальнай бэрэстэбиитэллэрин билиниилэрин ылбыта — биһиги курдук аҕыйах ахсааннаах омук дириҥ философиялааҕын, кимиэхэ да майгыннаабат култууралааҕын, уостубат талааннааҕын туоһутунан буолара саарбахтаммат.
Киһи сөҕө саныыра, бастыҥ бөлөхпүт төһө да урукку ырыаларын- тойуктарын көрөөччүлэргэ анааталлар, сырыы ахсын ахсын кинилэр этэр этиилэрэ Кэм-кэрдиис тэтимигэр киирэн куруук сонуннук, саҥатык иһиллэллэр. Ол курдук киһи үксэ хас «Чолбон» кэнсиэрин кэнниттэн бэйэтин олоҕор буола турар быһыыга-майгыга туох эрэ санааҕа кэлэр дии саныыбын. Этэргэ диэри торулуур тойон да буоллун, тыа сирин отчут-масчыт киһитэ да буоллун, кута курастыйбыт куорат олохтооҕо да буоллун. Хайа баҕарар көрөөччү бэйэтин таһымынан, санаатынан, баҕатынан «Чолбону» ылынар буолан кинилэр ырыалара куруук көрөөччүгэ тиийимтиэлэр, төһө да элбэх хаар ууллан музыканнар сааһырдаллар даҕаны саала үксүгэр ыы-быччары буолара ону туоһулуур. Бөлөх гитариһа, вокалиһа Григорий Ильин эппитин курдук: «Биһиги хаһан да көрөөччүгэ сымыйалаабаппыт. Айылҕаҕа Кырдьык диэн баар. Ол кырдьыгы тутуһуохтааххын».
Кэм-кэрдии дьибилгэнэ күн ахсын уларыйа-тэлэрийэ турар. Урукку 90-с сыллардааҕы Көҥүл кэмэ ааһан Суверенитеппыт суох буолбута, национальнай Концепциябыт урукку дьыллар уорҕаларыгар сүтэн-иҥэн хаалбыта, саха тыла күн ахсын араас эрииргэ-Фмускуурга түбэһэн тыыннаах хаалар боппуруоһа күн ахсын сытыырхайар кэмигэр олоробут. Арай оччотооҕу Көҥүл Кэмин санатан сценаҕа «Чолбон» бөлөх ыллыыр-туойар, этэр тыынар, самныбат санаабытын кымньыылыыр, үрдүк өрөгөйгө дьулурутар.
Өндөл маҥан халлаан хабыр дьаһалынан, киһи сүөһү ылбычча олорор кыаҕа суох хаар-муус дойдутун киһи-аймах цивилизациятыгар кубулуппут, муус кыаһаан дойдуну итии тыыннаабыт саха омук барахсан «Чолбон» бөлөх кылыс курдук Кырдьыгы өрө тутан ыллыырын-туойарын тухары баар этибит, баарбыт, баар буола туруохпут даҕаны.
Надежда Аргунова
ПОДЕЛИТЬСЯ: