Биһиги дойдубут ото-маһа эмтээҕинэн, амтанынан хайа да дойду үүнээйититтэн тугунан да хаалсыбат. Эбиитин кэлиҥҥи сылларга чэй оҥорон таһаарааччылар элбээн эрэллэрэ үөрдэр. Ааспыт күннэргэ Арчы дьиэтигэр Байанай бырааһынньыгар сылдьан, үс саха кыыһа “Брусничка” диэн дойдубут үүнээйилэриттэн араас бородууксуйаны оҥорон таһаарар түмсүүлэммиттэрин истэн-көрөн астынным. Үһүөн “Алгыс От” отоһут уһуйаанын үөрэнээччилэрэ эбит, бэйэ дьарыктаахтар.
— Саха киһитэ хара чэйи наһаа сөбүлүүр, онон үрдүк хаачыстыбалаах, бөдөҥ сэбирдэхтээх хара чэйи булан, онно бэйэбит отторбутун эбэн, “Көмүс”, “Мааны” уонна “Оҕуруо” диэн ааттаан үс араас чэйи оҥорон таһаардыбыт, — диир Виктория. — Чэйдэрбит иммунитеты күүһүрдэр, тымныйыыны утары дьайыылаахтар. Бу “солун” чэйгэ турантай (нууччалыыта лабазник эбэтэр таволга вязолистная) диэн үүнээйи сибэккитин уонна бэс сутукатын куппуппут. Бэс сутуката наһаа үчүгэйдик амтанын биэрэр. Аны грушаны уонна дьаабылыканы атыылаһан, бэйэбит куурдан баран, турантайга уонна бэс сутукатыгар эбэбит. Бэйэ-бэйэлэрин амтаннарынан ситэрсэн биэрэллэр.
Оттон “Оҕуруо” чэйбитигэр Саха сирин мааны отонноро киирэ сылдьаллар, бэйэбит куурдубут уулаах отоммут баар. Отону куурдуу наһаа уустук уонна үлэлээх. Мээнэҕэ уулаах отон диэн ааттамматах, биһиги туох баар битэмиинин, сүмэһинин хааллараары 50 кыраадыска өр куурдабыт. Ол оннугар хардата олох үчүгэй. Көөнньөрдөххө туох баар амтана тиллэн, муорус буолан хаалар. Соҕуруу олорор, үөрэнэр оҕолорго, дойдуларыттан тэйиччи сылдьар дьоҥҥо кэһии гынан илдьэргэ үчүгэй. Өссө манна харачаас отону (шикша), дөлүһүөнү, кытыан отонун куурдан кутабыт, моонньоҕон, хаптаҕас, дөлүһүөн, биэ эмийин сэбирдэхтэрин эбэн биэрэбит. Поливитаминнай састааптаах, иммунитеты көтөҕөр чэй буоллаҕа ол.
Оттон бу “Мааны” чэй мээнэҕэ итинник ааттамматаҕа, манна Айыы ото – боҕуруоскай баар, дьон уруккуттан сөбүлээн иһэр, туттар ото. Боҕуруоскай от сөтөлгө, тымныйыыга үчүгэй, тумуу саҕана, тымныйаары гыннахха иһэ сылдьаҕын.
Кыргыттар Кэмпэндээйи тууһун уулаах отон сүмэһинигэр буккуйан «Брусничка» диэн туус оҥорбуттар. Уулаах отоммут сүмэһинэ, битэмиинэ, сыта, амтана барыта тууска иҥэр. Бу тууһу күннэтэ аска туттан, аһыыр аспытын битэмиининэн, минералларынан байытан биэрэбит.
-Бу тууһунан соторутааҕыта хаппыыстаны тууһаабытым, олус үчүгэй буолбута, — диэн Виктория салгыы кэпсиир. — Сыттаатахха отон сыта кэлэр. Эккэ, балыкка барытыгар барсар. Кэмпэндээйи тууһа элбэх минераллаах, ону биһиги отон сүмэһининэн өссө сымнатан, байытан биэрэбит. Өссө тумалары оҥоробут, моонньоҕон сүмэһиннээх тууска моонньоҕон сэбирдэҕин, бэс пыльцалаах туораҕын кутабыт. Туустарбытын, тумаларбытын кэлэр нэдиэлэҕэ “Саха сирин амтана” бэстибээлгэ “Өбүгэ аһа” диэн хайысхатыгар кыттыахпыт.
Виктор Эверстов
ПОДЕЛИТЬСЯ: