Кэлиҥҥи кэмҥэ өрөспүүбүлүкэбитигэр биирдиилээн уонна бөлөҕүнэн араас хабааннаах үтүө дьыаланы оҥорууга хамсааһыннар үксээн эрэллэрэ санааны көтөҕөр. Олор тустарынан хаһыаппар «Бастыҥнары батыс» диэн анал рубрика аһаммын төһө кыайарбынан сырдата сатыыбын.
Бүгүн күндү ааҕааччыларбар Уус-Алдан улууһун Лөгөй орто оскуолатын 1973 сыллаахха, 50 сыл аннараа өттүгэр бүтэрбит выпусниктарын оҥорбут үтүө дьыалаларын туһунан сырдатыахпын баҕарабын.
Үйэлээх тутуу
Биллэрин курдук, урут уруккуттан оскуоланы бүтэрбиттэр биэс, уон, уон биэс, сүүрбэ, ити курдук, төгүрүк бэлиэ дааталарга мустан көрсүһэн, уруккуну-хойуккуну санаһар, ахтыһар үтүө үгэстэрэ баар.
Билигин өрөспүүбүлүкэ биир сылга тэҥинэн оскуоланы бүтэрбиттэр выпускниктар кытта көрсүһэн, улахан тэрээһиннэри ыытар буоллулар. Тэрээһин тэрээһининэн, бырааһынньык бырааһынньыгынан. Сорох выпускниктар үөрэммит, билиигэ-көрүүгэ уһуйуллубут оскуолаларыгар эбэтэр төрөөбүт-үөскээбит бөһүөлэктэригэр араас хабааннаах үйэлээх бэлэхтэри оҥороннор биир дойдулаахтарын үөрдүөхтэрин үөрдэллэр.
Быйылгы үөрэх дьыла аһыллыытыгар, Билии күнүгэр Лөгөй орто оскуолатын 50 сыл аннараа өттүгэр бүтэрбит выпускниктар оскуола боруогун саҥа атыллаабыт кырачааннарга сэмэй бэлэхтэрин туттарбыттара. Маны таһынан кинилэр нэһилиэктэрин ыһыах ыһар сирдэригэр саха балаҕаныгар майгылыыр, оһуордаах-мандардаах, кэрэ көстүүлээх, олус интэриэһинэй тутуулаах сынньанар беседканы тутан бэлэхтээтилэр.
Тутуу аһыллыытыгар кэлбит дьону выпускниктар итии саламааттаах, кырылыы кыынньар кымыстаах көрсөннөр, үөрүүлэрин-көтүүлэрин өссө үрдэттилэр.
Хас биирдии кылааска үгүс идеялардаах лидердаах буолаллар. Лөгөй орто оскуолатын 1973 сыллаахха бүтэрбит выпускниктар биир лидердэринэн Семен Семенович Бурнашев буолар. Выпускниктар үбүлүөйдэригэр оскуолабытыгар тугу бэлэхтиибит бэрт уһуннук толкуйдаабыттара. Бүтүн нэһилиэккэ бэлэх уунар санааны Сэмэннэрэ сахпыта. Кини туһунан ааҕаачыларбар кылгастык билиһиннэриэхпин баҕарабын. Биллэрин курдук, ырыынак сыһыаннаһыыларыгар киирэр кэмҥэ үгүс ыарахаттары, мэһэйдэри көрсүбүппүт. Ити бириэмэҕэ үлэтэ, дьарыга суох сылдьааччы да элбэҕэ. Ол эрээри ыарахаттартан чаҕыйбат, кыайтарбата диэн баран сытан биэрбэт, саҥаны толкуйдааччылар, көрдөөччүлэр эмиэ бааллара. Кинилэр истэригэр, ити кэмҥэ олоҕу хамсаппыт дьон ортолоругар предприниматель Семен Бурнашевы киллэриэм этэ. Кини ыһыллыы-тоҕуллуу уустук кэмэ кэлбититтэн чаҕыйан турбатаҕа. Бэйэ дьыалатын тэринэн тыатын сирин дьонугар күүс-көмө буолбута.
Оччолорго Сэмэн Уус-Алдан улууһугар үлэлии олорор бааһынай хаһаайыстыбалар ассоциацияларын салайааччыларын Иван Егоровтыын кэпсэтэн, сүбэлэһэн баран, тыа хаһаайыстыбатыгар туһалаах тэриллэри аҕалыынан, хааччыйыынан дьарыктанарга быһаарыммыта. Ити 1993 сыл этэ. От охсор тэрилгэ, бүтүөҥҥэ, биэдэрэҕэ тиийэ аҕалан атыылаабыттара. Ити саҕана биир эмэ чааһынай маҕаһыын баар буоллаҕына, этэргэ дылы, «һуу-һаа» бөҕө түһэрэрбит (билигин элбээбиттэрин иһин). Онон Семен Семенович бэйэтин бизнескэ үлэтин-хамнаһын тыа дьонун олоҕун-дьаһаҕын чэпчэтиигэ туһаайбыта.
«Кыһыл көмүс выпускниктар», бары саба түһэннэр, эр дьон тутуу, кэрэ аҥаардар кырааска, сууйуу-сотуу үлэтигэр сылдьаннар, балаҕан ыйын 1 күнүн көрсө тутууларын түмүктээбиттэрэ.
Выпускниктар биир дойдулаахтарын тутууну харыстыылларыгар уонна үтүө үгэс салҕанарыгар ыҥырбыттара.
Үтүө холобурдар
Түөрт сыл аннараа өттүгэр 1969 сыллаахха, 50 сыл аннараа өттүгэр эмиэ бу оскуолаҕа үөрэнэ киирбит оҕолор үөрэнэн-такаллан, кынат анньынан тахсыбыт оскуолаларыгар өр сылларга кэпсэлгэ сылдьар үтүө дьыалалары (дьыаланы буолбакка) оҥороннор, биир дойдулаахтарын үөрдэн-көтүтэн турардаахтар.
Сахаларга 40 сааһы, сылы өстөөх саас диэн бэлиэтиниллибэт үгэс баар. Ол иһин Лөгөй выпускниктара оскуола боруогун аан бастаан атыллаабыттара, үйэ аҥаара буолбутун бэлиэтииргэ быһаарыммыттара. Кинилэр көрсүһүүнэн, бырааһынньыгынан эрэ муҥурдамматахтара. Тэрээһиннэрин маҥнайгы кылааска киирэр кырачааннары кытта ситимнээбиттэрэ.
Выпускниктар Дьокуускай куорат ботаническай саадыттан яблоня, акация, боярышник, облепиха, сирень уонна охта атыылаһаннар, массыынанан тиэйэн таһаараннар, үөрэммит оскуолаларын таһыгар олорпуттара.
Үүнээйи да кыһыл оҕону курдук көрдөххө-иһиттэххэ, бүөбэйдээтэххэ эрэ силигилии үүнэр. Хомойуох иһин, дууһаны уурбакка, этэргэ дылы, илии таһынан олордуллубут уонна хаппыт мас элбэх. Онон выпускниктар олордуохха эрэ диэн буолбакка, барытын эргитэ толкуйдаабыттара. Манна кинилэр эрдэттэн бэлэмнэммиттэрэ. Ол курдук, уоҕурдуу атыылаһаспыттара, Кэптэни бөһүөлэргэр олорор бииргэ үөрэммит оҕолоро хара буор таспыттара. Олодубут мастарын ити сыл маҥнайгы кылааска үөрэнэ киирбит үөрэнээччилэр төрөппүттэригэр көрө-истэ сылдьалларыгар сүбэ-ама биэрбиттэрэ, ыйыы-кэрдии оҥорбуттара.
Выпускниктар оҥорбут үтүө дьыалалара итинэн эрэ бүппэтэҕэ. Отонноох мастары таһынан үөрэммит оскуолаларыгар кыһыҥҥы сибэккилэри бэлэх ууммуттара. Сэттэ оҕолоох эдэр дьиэ кэргэн маҥнайгы кылааска үөрэнэ киирбит оҕолоругар Антон Сокорутовка 10 тыһ. солк. сертификат туттарбыттара.
Бу элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн олус талааннаахтарынан биллэллэр. Нэһилиэк уопсастыбаннай олоҕор өрүү актыыбынайдык кытталлар. Ыал аҕата уонна оҕолор, бары ырыаһыттар, үҥкүүһүттэр. Улахан уоллара Владик Кытайга циркэ оскуолатын үөрэнэн бүтэрбитэ. Бөһүөлэктэригэр дьиэ кэргэнинэн кэнсиэртээн, биир дойдулаахтарын сэргэхситэччилэр.
Выпускниктар өссө маҥнайгы кылааска киирбит хас биирдии үөрэнээччигэ ааттара-суоллара суруллубут анал дневник уонна букубаар ойуулаах минньигэс торт бэлэхтээбиттэрэ. Үтүө дьыалалара итинэн эрэ бүппэтэҕэ, ыарытыйбыт учууталларыгар материальнай көмө оҥорбуттара.
2017 сыллаахха Уус-Алдан улууһун Кэптэни бөһүөлэгэр саҥа таас оскуола тутуллан, үлэҕэ киирбитэ. Ол иннинэ 1972 сыллаахха үлэҕэ киирбит мас оскуола иннигэр эмиэ үөрэнээччилэр уонна устудьуоннар хатыҥнары олордубуттара. Сааһын көҕөрөн, силигилээн, дьон санаатын көтөҕөрө. Оттон билигин саҥа таас оскуола иннигэр отонноох, сибэккилээх мастар үүннэннэр, бөһүөлэк олохтоохторун, учууталлары, оҕолору харахтарын манньытыахтарын манньыталлар.
Үтүө батыһыннарыылаах буолар. Бу выпусктар үтүө холобурдара үгэскэ кубулуйан эрэрэ киһи эрэ санаатын көтҕүөн көтөҕөр.
1984 сыллаахха оскуоланы бүтэрбит выпускниктар хас да сыллааҕыта сири-уоту бөхтөн-сыыстан ыраастаабыт үтүө холобурдара эмиэ баар. Ааҕааччым икки атахтаах тулалыыр эйгэбитин төһөлөөх киртиппиппитин, харыстаабаппытын бэйэҥ бэркэ диэн билэн олороҕун.
Ол курдук, Дьокуускайга олорор 1984 сыллаахха оскуоланы бүтэрбит выпускниктар (оскуолатыттан тутулуга суох) олорор-үлэлиир киин куораттарын бөҕүн-сыыһын ыраастаабыттара.
Ити сайын Уус-Алдан улууһун Дүпсүн орто оскуолатын 1984 сыллааҕы выпускниктара төрөөбүт-үөскээбит дойдуларын биир кэрэ көстүүлээх алаастара бөҕүнэн-сыыһынан туолбутун, ардаҕы аннынан ыраастаан, тыраахтарынан таһан кэбиспиттэрэ.
Ити атын киһи бырахпыт, ыспыт бөҕө диэбэккэ, бары хомуйа-имийэ сылдьарбыт буоллар, тулалыыр эйгэбит, айгыр-силик айылҕабыт төһөлөөх чэбдигириэх, этэргэ дылы, өрө тыыныах этэй? Айдарыылаах дьоммут этэллэринэн, киһи оҥорбут аньыыта-харата, сыыһа-халты туттуммута, сир-дойду, ойуур бөҕүн-сыыһын хомуйдаҕына, ордук ыраастаныллар.
Лөгөй уонна Дүпсүн оскуолаларын выпускниктарын үтүө холобурдара киэҥ-куоҥ Сахабыт сирин тилийэ көтүөҕэр, дьону-сэргэни биир өйгө-санааҕа сомоҕолуоҕар эрэнэбин.
Людмила НОГОВИЦЫНА
ПОДЕЛИТЬСЯ: