Олохпут-дьаһахпыт отуора алдьаммытын, бука бары билэн-көрөн олоробут. Мөкү, куһаҕан өрүттэртэн арай, амарах, үтүө санаа быыһыыр кыахтаах. Биһиги тыйыс айылҕалаах, киинтэн ыраах сиргэ-уокка олохсуйан кэлбит норуот биир сүрүн уратыбытынан, төһө да иһитиннэрии сэриитин үйэтигэр олордорбут, өбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит айыы санаабытын ыһыктыбакка олорорбут буолар. Инникитин да, ити киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбабытын сүтэрбэтэрбит ханнык…
Олоҕун аргыһын кэриэстээн
Күндү ааҕааччыларбар Сунтаар Тойбохойуттан төрүттээх Дьокуускайдааҕы кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр интернат-дьиэ үлэһитэ Селена Ощепкованы кытта билиһиннэриэхпин баҕарабын. Чэ саас сааһынан кэпсиим.
Ощепковтар дьиэ кэргэттэрэ сэттэ оҕолоохтор. Ыал аҕа баһылыга Александр Ощепков «Анаабыр алмаастара» тэрилтэҕэ үлэлии-хамсыы сылдьан, анал байыаннай дьайыыга барар туһунан быһаарыныы ылыммыта.
— Элбэх оҕолоох ыал ийэтин быһыытынан кэргэммин Сашаны анал байыаннай дьайыыга барбатын курдук тута сатаабытым. Кини урут Чечня сэриитин кыттыылааҕа этэ. Боотур хаана оонньообута быһыылаах. Кэлин мэлдьи сэриилээх киинэлэри көрөр буолбута.
Сайынын Москваҕа көтөр субсидиялаах авиабилиэттэри атыыласпытым. Баҕар онно тиийэн аралдьыйдаҕына, санаата уларыйыа диэммин. Дойдубут тэбэр сүрэҕэр дьиэ кэргэнинэн сынньанан, үөрэн-көтөн аҕай төннүбүппүт. Ол эрээри Сащам ылыммыт быһаарыныытын уларыппатаҕа. Хантараак баттаспыт этэ. Хайыахпыный, иккиэн сылдьаммыт анал таҥастары атыыластыбыт. Провизорга көстүбэт бэйэбит дьоммут тигэр куйахтарын кытта ылбыппыт. Түүн көтө барарыгар: «Селена, олох ытаама. Хайаан да төннөн кэлиэҕим», — диэбитэ. Ити олунньуга этэ. Кыра оҕобут ыам ыйыгар 2 сааһын туолбута. Александр уоппускатыгар кэллэҕинэ, төттөрү ыыппат санаалааҕым. Хомойуох иһин, Сашам ыам ыйыгар суох буолбута. Ол иннинэ төлөпүөннүү сылдьыбыта. «Үс эҥин ый сүтэн хаалыаҕым. Олох куттанаайаҕын», — диэбитэ. Мэлдьи передовойга сылдьыбыта.
Соһуччута бэрдиттэн олох өмүттэн хаалбытым. Тугу да гыныахпын билбэтим. Дэлби ытаатым-соҥоотум. Анал байыаннай дьайыыга барар эбиппин диэн кытта санаа кэлбитэ. Байыаннай координаторым Елена Владимировна Пермякова кэргэним докумуоннарын наһаа үчүгэйдик ыйан-кэрдэн биэрэн оҥоттордо.
Кэлин оҕолорбун санааммын, бэйэбин илиибэр ылбытым. Аны анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар кэргэммин кэриэстээн, хайаан да көмө-өйөбүл буолуохтаахпын диэн толкуй кэлбитэ, — диэн кэпсээбитэ Селена Александровна.
Селена олоҕун аргыһа уоппускаҕа кэлэригэр муспут кустарын-хаастарын, балыктарын, астарын-үөллэрин дьааһыктаан, өссө эбии 50 тыһ. солк. хомуйан, Москваҕа көппүтэ. Оҕолорун Сунтаартан ийэтэ Галина Николаевна көрө кэлбитэ. Онно бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ массыыната көрсүбүтэ.
Биир дойдулааҕа волонтерствонан дьарыктанар Мария Алексеева хостелыгар түһэн, аҕалбыт куһун, хааһын, балыктарын астаабыттара-үөлээбиттэрэ. Харчытынан биэс дьааһык саппыкы атыылаһаннар Курскайга ыыппыттара. Төттөрү-таары баралларыгар-кэллэригэр Москваҕа өр кэмҥэ олорбут биир дойдулаахтара Дмитрий массыынатынан таспыта. Госпиталга уолаттар дойдуларын кустарын, хаастарын, балыктарын, Селеналаах Мария астаабыт минньигэс бэрэскэлэрин амсайаннар олус диэн үөрбүттэр, махтаммыттар. «Киһи барахсаҥҥа кып-кыра, быычыкаайык наада», — диир Селена Александровна. Кини билиҥҥэ диэри ол уолаттары кытта сибээһин быспат. Үлэтин таһынан кэтэхтэн Арктикатааҕы судаарыстыбаннай агротехнологическай университекка үһүс курска үөрэнэ сылдьар.
Селена биир дойдулаахтарыгар көмөлөһөн, дойдутугар көхсө арыый кэҥээн төннүбүтэ. Кини билигин эмиэ анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар көмө оҥороору, баһыылкалары бэлэмнии сылдьар. Онно «One shop» диэн хампаанньа көмө буолбут. Ол курдук, араас кэнсиэрбэлэри Селена көрдөһүүтүн толорон, биэрбит.
Селена Ощепкова курдук айыы санаалаах, атыттарга холобур буолар дьонноохпутунан киһи эрэ киэн туттуон туттар.
Кэптэнигэ арыый атын хартыына
Биллэрин курдук, суол өрөмүөнүн үлэтэ элбэх ороскуоту, сыраны-сылбаны эрэйэр. Итиннэ анаан бүтүн тэрилтэлэр бааллар. Уус-Алдан улууһун Кэптэни бөһүөлэгин олохтоохторо уонна бу сиртэн-уоттан төрүттээх дьон балаҕан ыйыгар бүттүүн турунан, Кэптэни-Хомустаах икки ардыларынааҕы суолу оҥордулар. Норуот күүһэ — көмүөл күүһэ буоларын өссө төгүл бигэргэттилэр.
Бу айан суолунан Кэптэни, Даалы, Найахы, Баатаҕай, Дүпсүн, Өспөх, Уһун-Күөл, Бээди, Остуойка, сайынын Кылаайы бөһүөлэктэрин айанньыттара сылдьаллар.
Төһө да айгыр-силик айылҕабыт барахсан Кэптэни-Хомустаах икки ардын кумаҕынан маанылаатар, күһүн, саас уу дэлби киирэн, массыыналар ону дэлби хаһаннар, улахан оҥхойдор үөскээн хаалаллар. Көрүүтэ-истиитэ суох буоллаҕына, суол-иис син-биир мөлтүүр буоллаҕа. Онтон айанньыттар эрэйдэнэллэр, массыына айгырыыр.
Аан бастаан Кэптэни бөһүөлэгин олохтооҕо, Улуус мунньаҕын депутата, бааһынай хаһаайысиыба салайааччыта Анатолий Семенович Бурнашев суолу субуотунньук тэрийэн, оҥоруохха наада диэн этии киллэрбит. Ону тэрийэр талааннаах Петр Перевалов уһаппакка-кэҥэппэккэ, биир дойдулаахтарын хамсатан, уматыкка үп-харчы хомуйбутунан барбыт. Нэһилиэнньэ уонна атын сирдэргэ олорор биир дойдулаахтара начаас икки ардыгар 200-тэн тахса тыһыынча солкуобайы хомуйбуттар.
«Ким үлэлиир, үчүгэйдик аһыахтаах» диэн мээнэҕэ эппэттэр. Кэптэни бөһүөлэгин олохтоохторо, урбаанньыттар ас-үөл, буотарагар тиийэ хомуйаннар үлэһиттэри тото-хана аһаппыттар.
Бу бөһүөлэк биир туспалаах, уратылаах. Билиҥҥи кэмҥэ туохха барытыгар кэрэ аҥаардар, дьахталлар инники күөҥҥэ сылдьаллара баар суол. Оттон Кэптэнигэ арыый атын хартыына. Манна эр дьоно ордук көхтөөхтөрө, түмсүүлээхтэрэ өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар үтүө холобур буолуохтарын буолаллар.
Суол оҥоруутугар техника бөҕө наада буолара өйдөнөр. Улахан субуотунньук үлэтин МТЗ тыраахтарынан Петр Кычкин, Валерий Олесов, Семен Соловьев, Гаврпл Прядезников, Гаврил Олесов, Игорь Тищенко, Юрий Олесов, Альберт Протопопов, Владимир Копырин, «КаМАЗ» массыынанан Анатолий Данилов, Клим Никитин, Анатолий Бурнашев, самосвал массыынанан Григорий Петухов, Евгений Винокуров, ГАЗ-53 массыынанан Павел Яковлев уонна грейдеринэн Анатолий Бурнашев хааччыйбыттар.
Оҕолор хара үлэттэн тэйбиттэрэ эмиэ баар көстүү. Кэптэни бөһүөлэнгэр буолар субуотунньуктарга оскуола үөрэнээччилэрэ туора турбаттара киһини үөрдэр. Кэптэни-Хомустаах суолун оҥорууга да, оҕолор туора турбатахтар. Үрдүкү кылаас үөрэнэр уолаттар сүҥкэн көмөнү оҥорбуттарын тэрийээччилэр бэлиэтииллэр.
Маннык күргүөмнээх үлэ бастатан туран, нэһилиэнньэни сомоҕолуур, түмэр, бэйэлэрин күүстэригэр-уохтарыгар, кыахтарыгар, инникигэ бигэ эрэли үөскэтэр уонна итинтэн барытыттан дьон-сэргэ дуоһуйууну ылаллар.
Людмила НОГОВИЦЫНА.
ПОДЕЛИТЬСЯ: